Αντικειμενισμός, αγάπη και Ολυμπιακός

Πρόσφατα ήρθα σε επαφή (επιφανειακά ομολογώ) με το φιλοσοφικό σύστημα του αντικειμενισμού. Μια προσέγγιση που ανέπτυξε η ρωσικής καταγωγής αμερικανίδα υπήκοος Άϋν Ραντ. Στην πραγματικότητα θα μπορούσε να πεί κάποιος ότι ο αντικειμενισμός είναι αυτό που λέει η ίδια η λέξη, η αναγνώριση της αξίας του ορθολογισμού στη ζωή μας και η αδιάλειπτη εφαρμογή του χωρίς παρεκλίσεις. Ο αντικειμενισμός έχει προεκτάσεις σε πολλά επίπεδα. Ενδεικτικά στην πολιτική προωθεί τις φιλελεύθερες ιδέες περι αγοράς, χωρίς κρατική παρέμβαση (έμμεση ή άμεση) στην εμπορική διαδικασία. Έναν ορθολογικό καπιταλισμό αν θέλετε, όπου η μόνη συμμετοχή του κράτους θα είναι να προστατεύει τους πολίτες απο όσους με βίαιες μεθόδους προσπαθούν να αποκτήσουν πλεονέκτημα και να βλάψουν τους υπόλοιπους. Μπορούν να ειπωθούν πολλά πάνω σε αυτό το κομάτι και προσωπικά έχω κάμποσες ενστάσεις, άλλα εν προκειμένω στο παρόν κείμενο θα με απασχολήσει μια άλλη πτυχή του αντικειμενισμού, αυτή που αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Παρατηρώντας τη ζωή μου, αρχίζω να συμφωνώ με την άποψη που διατυπώνει η Ραντ ότι η αγάπη τελικά οφείλει να είναι μια εγωιστική πράξη. Όχι με την έννοια της απληστίας του Εγώ που ζητάει μόνιμα επιβεβαίωση και ο άλλος απλά γίνεται το μέσο για την ικανοποίηση αυτής της εμμονής μας.  Ένας άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ να νιώσει γεμάτος έτσι, γιατί δεν έχει αυτοεκτίμηση. Με την έννοια όμως του ότι αγαπώ κάτι ή κάποιον όταν υπάρχει βάσιμος λόγος, όταν και εγώ κερδίζω ουσιαστικά απο αυτό. Δεν υπάρχει χειρότερη αφετηρία για μια σχέση απο το να έχει κάποιος το σύνδρομο του μεσσία ή ακόμα χειρότερα του μάρτυρα. Ακόμα και όταν οι προθέσεις είναι αγνές στη θεωρία, στην πράξη υπάρχει πάντα μια ιδιοτέλεια. Αν αυτή την ιδιοτέλεια δεν την αναγνωρίσουμε, δεν την καταλάβουμε και δεν την αγκαλιάσουμε σε περίπτωση που έχει σαν άξονα τη δική μας αυτοεκπλήρωση, τότε μπαίνουμε σε μια διαδικασία συνεχούς σαμποταρίσματος του εαυτού μας και της σχέσης.

Τείνω να πιστέψω ότι η έννοια της ανιδιοτελούς αγάπης που αντανακλά μέσα της την ιδέα του αλτρουισμού (μια έννοια που απεχθάνεται όσο τίποτα η Ραντ) είναι μία πλάνη χωρίς κανένα αντίκρυσμα στην πραγματικότητα. Ακόμα και αυτοί που προτάσσουν την ομόνοια και την αλλύλεγυη σαν κινητήριες δυνάμεις των πράξεων τους, πρέπει να παραδεχτούν ότι αναγνωρίζουν σε αυτό μια καλύτερη κοινωνία και για τους ίδιους. Ακόμα και όταν κάποιος θυσιάζει τη ζωή του για τους άλλους, ενδόμυχα τοποθετεί τον εαυτό του στην υπηρεσία κάποιου ανώτερου απο εκείνον σκοπό. Φιλτράρει δηλαδή το θανατό του μέσα απο ένα αξιακό σύστημα, πράγμα που θεωρητικά τον εξυψώνει, έστω και νεκρό. Εν ολίγοις δεν υπάρχει (και δεν θα έπρεπε να υπάρχει) ποτέ μια εντελώς μη εγωιστική πράξη. Με την καλή έννοια του εγωισμού πάντα, αυτή της αγάπης για τον εαυτό. Βέβαια στην περίπτωση της αυτοθυσίας, αν όντως θεωρείς ότι κάτι είναι σημαντικότερο απο εσένα, τότε χρειάζεται να εξεταστεί πως κατέληξες σε αυτό το συμπέρασμα. Γιατί πρωτίστως το ατομικό σου συμφέρον επιτάσσει να παραμείνεις ζωντανός. Και συνήθως ζωντανός είσαι πιο χρήσιμος και για τους άλλους. Δεν θέλω να αναλωθώ παράπανω σε επί μέρους λεπτομέρειες διαφόρων περιπτώσεων όμως. Την κεντρική ιδέα την καταλάβαμε.

Που κολάει ο Ολυμπιακός σε όλο αυτό; Η σχέση του οπαδού με την ομάδα του είναι και αυτή μια σχέση αγάπης, επομένως υπάρχει και εδώ ιδιοτέλεια. Κάνεις δεν έγινε ή παρέμεινε οπαδός μιας ομάδας γιατί έτσι έπρεπε για το κοινό καλό ή γιατί είναι ηθικό (η ηθική είναι μια πολύ παρεξηγημένη έννοια). Έγινε για διάφορους εγωιστικούς λόγους που μπορεί να είναι απο πολύ απλοί (όπως π.χ. ότι του "μιλάνε" αισθητικά τα χρώματα και το σήμα της ομάδας) εώς πιο σύνθετοι (βιώματα, προσπάθεια ένταξης στο κοινωνικό περιβάλον ενός τόπου κ.α.). Επομένως όπως και σε μια διαπροσωπική σχέση, έτσι και στη σχέση με την ομάδα όλα ξεκινάνε απο το ατομικό συμφέρον και εκεί καταλήγουν. Αν τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στην ομάδα σου, αλλοιώνουν την ευχαρίστηση που παίρνεις απο το να είσαι οπαδός της, είναι φυσικό επόμενο να κάνεις κάτι για να διαφυλάξεις αυτό το πράγμα. Ακριβώς όπως πράττεις και σε μια σχέση που αρχίζει να κάνει "νερά".

Όσοι υποστηρίζουν μια σχέση ανταποκρινόμενοι σε ιδεολογήματα περί ανιδιοτελούς αγάπης είναι άνθρωποι με λίγο εώς καθόλου αυτοσεβασμό, διότι επιτρέπουν στο έτερο εμπλεκόμενο μέρος να έχει απόλυτο έλεγχο πάνω τους και να ορίζει το πλαίσιο της σχέσης, άσχετα αν εκείνοι παραβιάζονται ή όχι. Ουσιαστικά δέχονται να είναι εξαρτημένοι απο τον άλλο και παράλληλα τον βλάπτουν χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Αυτό γιατί δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες ώστε να επαναπαύεται και να μην βελτιώνεται (αν το έχει ανάγκη), ενώ παράλληλα του περνάν το μήνυμα ότι "σε αγαπάω όπως και να είσαι". Επομένως τον προσβάλλουν κιόλας, αφού όταν κάποιος σε αγαπάει άκριτα, σημαίνει ότι δεν υπάρχουν τέτοιες ποιότητες επάνω σου που να γεννούν την αγάπη, άρα θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε στη θέση σου.

Όταν έχεις μάθει να προσκυνάς ο,τι αγαπάς...

Κάπως έτσι λειτουργούν και πάρα πολλοί οπαδοί. Τοποθετούν ως πρωτεύον στοιχείο στη σχέση τους με την ομάδα, την στηριξή τους σε αυτήν ο,τι και να γίνει. Έτσι μόνο πιστεύουν την αγαπάνε, ειδεμή είναι ψεύτικοι απεναντί της. Όπως είναι δυνατό να συμπεράνει κανείς απο τα παραπάνω, δεν θα μπορούσε να υπάρξει μεγαλύτερη παρανόηση απο αυτή. Δεν γίνεται ποτέ να υπάρχει στήριξη για τη στήριξη. Πρέπει να περνάει πρώτα μέσα απο μια λογική επεξεργασία, όπου ο οπαδός έχει διαπιστώσει πως η ομάδα του βαδίζει σε ένα σωστό δρομό που ανταποκρίνεται στα στάνταρ του. Αν αυτό δεν συμβαίνει, τότε αυτομάτως θίγεται η σχέση του οπαδού με τον σύλλογο και συνεπώς θα κάνει την ανάλογη κριτική ή ακόμα και θα αποστασιοποιηθεί απο την ομάδα. Τώρα το ερώτημα είναι αν αυτά τα στάνταρ έχουν πάντα βάση. Αν όντως τα συμπεράσματα που βγαίνουν απο την διερεύνηση της κατάστασης είναι κύηματα ορθής σκέψης και λογικής, τότε ναι έχουν. Οπότε αν κάποιος θέλει να ανατρέψει τα συμπεράσματα αυτά ή να έστω να προσθέσει μια διαφορετική οπτική γωνία, οφείλει να παραθέσει λογικά επιχειρήματα. Αν τα επιχειρήματα του δεν μπορούν να σταθούν, θα πρέπει να αντικρύσει την πραγματικότητα και να αναθεωρήσει τη στάση του.

Όταν κάνω κριτική στον Σπανούλη π.χ. δεν θα σκεφτώ ποτέ "ο Σπαν είναι ιερή αγελάδα, δεν αγγίζεται" αν υπάρχουν βάσιμοι λόγοι. Γιατί μόνο αυτό έχει σημασία. Όταν πάλι δεν συντρέχουν λόγοι, δεν μπαίνω στη διαδικασία να κάνω κριτική για να κάνω. Ίσα-ίσα αναγνωρίζω την προσφορά του. Αυτό δεν με κάνει κωλοτούμπα, με κάνει απλά ορθολογιστή. Γιατί βασικό μου μέλημα είναι να με γεμίζει η ομάδα μου, τίποτα άλλο. Παραδέχομαι μάλιστα ότι τον έχω αδικήσει σε κάποια πράγματα, όπως στο τι είδους επιρροή έχει μέσα στην ομάδα σε πρόσωπα και καταστάσεις, αλλα δεν θα μπορούσε ποτέ να με πείσει κάποιος βρίζοντας με ή πετώντας αοριστίες. Αντιθέτως με έπεισε η συνέντευξη του Ίβκοβιτς εσχάτως, που αναίρεσε μερικώς τα όσα εκλάμβανα εγώ ως status quo μέσα στην ομάδα. Σε αυτό λοιπόν ναι, ήμουν λάθος και έκανα υποθέσεις με προκατάληψη. Δεν σημαίνει αυτόματα ότι είχα άδικο και σε όλα τα υπόλοιπα ή ότι εξαιτίας αυτού θα λουφάξω και δεν θα τον ξανακριτικάρω αν το θεωρώ απαραίτητο.

 Τι συμβαίνει αντίστοιχα με την συντριπτική πλειοψηφία των "στηριξάκηδων" οπαδών; Χυδαίες ad hominem επιθέσεις (έχω υπάρξει αποδέκτης αρκετών), ειρωνίες, ανούσιες συναισθηματικές ατάκες όπως "ο τάδε είναι ο ίδιος ο Ολυμπιακός" και άλλα τέτοια φλύαρα. Νοοτροπία τύπου "έχω το δίκιο με μέρος μου και δεν χρειάζεται καν να το αιτιολογήσω, γιατί αυτά που πιστεύω είναι δεδομένα και αυτονόητα". Έλα που δεν είναι όμως. Έλα που τίποτα στη ζωή δεν είναι φιξαρισμένο και όλοι μας κρινόμαστε ανα πάσα στιγμή αναλογά με τα όσα λέμε (ή δε λέμε) και κάνουμε (ή δεν κάνουμε). Αν δεν δύναται να με πείσει κάποιος λογικά και πολιτισμένα ότι είμαι λάθος, τότε δεν μπορεί να απαιτεί να αλλάξω την θέση μου όταν νιώθω ότι θίγεται το προσωπικό μου συμφέρον σαν οπαδός. Ούτε δικαιούται να με απαξιώνει και να με χαρακτηρίζει ανοίκεια επειδή έχω διαφορετική άποψη απο εκείνον που είναι "true" και ζει στην άρνηση.

Ξέρω είναι δύσκολο και επίπονο για πολύ κόσμο να αντιληφθεί πως η ταυτισή του δεν είναι το αλφά και το ωμέγα, άλλα για τη δική τους προσωπική ανάπτυξη θα πρέπει να αρχίσουν να επεξεργάζονται το ενδεχόμενο αυτό. Υπάρχουν άλλωστε απείρως πιο περίπλοκα και σημαντικά πρόβληματα σε αυτή τη ζωή, που επειδή προσεγγίζονται ακριβώς με τον ίδιο ανώριμο τρόπο, η ανθρωπότητα πάει μαθηματικά κατά διαόλου. Ο μπασκετικός Ολυμπιακός είναι το λιγότερο, άλλα είναι μια καλή αφορμή για επανατροφοδότηση και αυτοκριτική.

Υγ. Αγωνιστικά θα πούμε περισσότερα στο επόμενο ποστ, να έχουμε δει την ομάδα και λίγο παραπάνω.

Υγ. 2 Τα video games πολλές φορές είναι κάτι παραπάνω απο παιχνίδια. To Bioshock έγινε η αφορμή για να μάθω σχετικά με την Άϋν Ραντ. Μην ακούτε τους αρτηριοσκληρωτικούς, κάντε πράγματα που σας διασκεδάζουν χωρίς ενοχές. Ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να προκύψει...